Planexploitatierisico's
De onrust in de wereld, waaronder de oorlog in Oekraïne, de krapte op de arbeidsmarkt, stijgende prijzen en rente zorgen nog steeds voor onzekerheid bij de planexploitaties. Hoe de economie en vastgoedmarkt zich de komende periode gaan ontwikkelen, blijft grillig. De risico's uit het MPG 2025 zijn opnieuw beoordeeld en de effecten zijn verwerkt in deze stadsbegroting. De wijzigingen zitten in het risico van Nyma Mercuriuspark en de overige projecten en dan met name het project Kinderdorp Neerbosch.
Waalsprong
Op de grondexploitatie Waalsprong is voor het MPG 2025 een Monte Carlo-analyse uitgevoerd. Het resultaat van de Monte Carlo-analyse geeft weer wat de mogelijke financiële resultaten zijn van de grondexploitatie en geeft daarmee inzicht in het risicoprofiel van deze grondexploitatie. Het risicobeleid van gemeente Nijmegen bepaalt dat het totale risico op basis van een betrouwbaarheidsinterval van 80% financieel moet worden afgedekt. Het af te dekken risicoprofiel bedraagt daarmee netto contant 21,9 miljoen euro. Dit betekent geen wijziging in het risicoprofiel.
Winkelsteeg Kanaalzone
Op de grondexploitatie Winkelsteeg Kanaalzone is voor het MPG 2025 een Monte Carlo-analyse uitgevoerd. Het resultaat van de Monte Carlo-analyse geeft weer wat de mogelijke financiële resultaten zijn van de grondexploitatie en geeft daarmee inzicht in het risicoprofiel van deze grondexploitatie. Het risicobeleid van gemeente Nijmegen bepaalt dat het totale risico op basis van een betrouwbaarheidsinterval van 80% financieel moet worden afgedekt. Het af te dekken risicoprofiel bedraagt daarmee netto contant 50,9 miljoen euro. Dit betekent geen wijziging in het risicoprofiel.
Stationsdistrict
Ook voor de grondexploitatie Stationsdistrict is voor het MPG 2025 een Monte Carlo-analyse uitgevoerd. Het resultaat van de Monte Carlo-analyse geeft weer wat de mogelijke financiële resultaten zijn van de grondexploitatie en geeft daarmee inzicht in het risicoprofiel van deze grondexploitatie. Het risicobeleid van gemeente Nijmegen bepaalt dat het totale risico op basis van een betrouwbaarheidsinterval van 80% financieel moet worden afgedekt. Het af te dekken risicoprofiel bedraagt daarmee netto contant 18,8 miljoen euro. Dit betekent geen wijziging in het risicoprofiel.
Kinderdorp Neerbosch
Vanwege de ligging van het gebied ‘Kinderdorp Neerbosch’, was bij het opstellen van het ambitiedocument rekening gehouden met potentiële milieuhinder. Aanvullend onderzoek op basis van actuele normen en uitgangspunten moest echter worden uitgevoerd bij de uitwerking van het Ambitiedocument. Met dat aanvullend onderzoek is begin 2025 jaar gestart. Uit de eerste checks blijkt inmiddels dat het toevoegen van nieuwe woningen in Kinderdorp er hoogstwaarschijnlijk toe leidt, dat omliggende bedrijven worden geschaad in hun bedrijfsvoering en dat is niet de bedoeling. Wij onderzoeken nu de consequenties van - en eventuele alternatieven voor - het afzien van woningbouw. De raad is via een raadsbrief geïnformeerd hierover eind juni 2025.
Project | Begroting 2026 | Stadsrekening 2024 |
|---|---|---|
Waalsprong | 21.900 | 21.900 |
Stationsgebied | 18.800 | 18.800 |
Waalfront | 2.900 | 2.900 |
Winkelsteeg Kanaalzone | 50.900 | 50.900 |
Onderwijshuisvesting | 1.700 | 1.700 |
Nyma Mercuriuspark | 800 | 700 |
Overige projecten | 4.600 | 1.500 |
Subtotaal | 101.600 | 98.400 |
dempingsfactor | 10,0% | 10,0% |
Totaal | 91.440 | 88.560 |
Het totale risicoprofiel van de grondexploitaties is daarmee gestegen ten opzichte van de Stadsrekening 2024, van € 88,6 miljoen naar € 91,4 miljoen. Ten opzichte van de Stadsrekening 2024 is het risico van Nyma Mercuriuspark toegenomen met € 0,1 miljoen en de Overige projecten (met name het project Kinderdorp Neerbosch) met € 3,1 miljoen.
Onderstaand leest u een overzicht van de risico's in de tijd. We merken nog op dat we bij het uitzetten in de tijd, overeenkomstig de afspraken bij de kadernota 2016, de dempingsfactor van 10% achterwege laten.
Hieronder geven we de risico's voor de jaren 2025 tot en met 2028 in afzonderlijke kolommen weer. De risico's van 2029 tot einde looptijd staan in de laatste kolom. Voor Waalsprong geldt als laatste jaar 2033 en voor Waalfront is het laatste risicobedrag in 2029. Het Stationsdistrict loopt tot 2030. Voor de planexploitatie Winkelsteeg/Kanaalzone is de inschatting dat ze tot 2042 gaan lopen.
Project | totaal risico | 2025 | 2026 | 2027 | 2028 | 2029 | latere jaren |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
Waalsprong | 21.900 | 4.800 | 5.800 | 6.500 | 3.100 | 1.100 | 600 |
Stationsgebied | 18.800 | 1.900 | 1.700 | 4.400 | 3.100 | 3.900 | 3.800 |
Waalfront | 2.900 | 700 | 800 | 900 | 200 | 300 | 300 |
Winkelsteeg Kanaalzone | 50.900 | 3.400 | 4.300 | 3.100 | 4.000 | 9.100 | 27.000 |
Onderwijshuisvesting | 1.700 | 1.200 | 300 | 200 | 0 | 0 | 0 |
Nyma Mercuriuspark | 800 | 400 | 0 | 400 | 0 | 0 | 0 |
Overige projecten | 4.600 | 2.100 | 2.200 | 100 | 100 | 100 | 0 |
Totaal | 101.600 | 14.500 | 15.100 | 15.600 | 10.500 | 14.500 | 31.400 |
Overzicht van de risico’s op de investeringen
Project | Begroting 2026 | Stadsrekening 2024 |
|---|---|---|
Valkhofpark | 275 | 275 |
Kelfkensbos | 375 | 375 |
Stationsgebied | 19.000 | 19.000 |
Winkelsteeg Kanaalzone | 13.400 | 13.400 |
Investeringsprojecten | 33.050 | 33.050 |
Programmarisico's
Wij hebben de risico-inventarisatie in ons risicomanagementsysteem geactualiseerd. Deze inventarisatie heeft 115 geïdentificeerde risico's opgeleverd die voldoen aan de afgesproken criteria:
- risico’s met grote financiële gevolgen,
- waarvoor de oorzaken niet door de gemeente kunnen worden beïnvloed, of waarvoor de gemeente nog niet in staat is geweest om passende beheersingsmaatregelen te treffen om de kans of het gevolg van het risico terug te dringen.
Risico’s die al zijn afgedekt door maatregelen laten we buiten beschouwing. Het deel van financiële risico’s dat is afgedekt door verzekeringen laten we ook buiten beschouwing.
Bij een zekerheidspercentage van 80% komt uit de Monte Carlo-simulaties, uitgevoerd in het risicomanagementsysteem, een risicoprofiel van € 13,1 miljoen. Hierbij houden we rekening met beheersmaatregelen. Dat is lager dan bij de Stadsrekening 2024, toen we bij 80% op € 19,8 miljoen uitkwamen. Bij de Stadsrekening 2025 voeren we weer een actualisatie uit van alle risico’s.
Hieronder staat de top 10 met de belangrijkste risico’s, met in de eerste kolom een korte omschrijving van het risico en daarnaast het maximale bedrag dat het risico als nadeel in de begroting tot gevolg kan hebben en een inschatting van de kans dat het risico optreedt.
Risico's gemeentelijke activiteiten exclusief planexploitatierisico,s | Max.netto gevolg x € 1 miljoen | Netto kans % | Invloed(%) | |
|---|---|---|---|---|
WMO HH, HM, DB en BG. Tekorten door vraagtoename a.g.v. vergrijzing. | € 2.700.000 | 50% | 8,95% | |
Jeugdzorg. Nijmeegse vertaling van landelijke maatregelen hervormingsagenda: Vanaf de begroting 2023 zijn maatregelen uit de voorlopige landelijke hervormingsagenda vertaald naar de Nijmeegse jeugdbegroting. De besparingen lopen op van 2,2 miljoen in 2023 naar structureel 5,3 miljoen vanaf 2026. De hervormingsagenda is nog onderwerp van onderhandeling tussen rijk, gemeenten en zorgaanbieders. | € 2.650.000 | 50% | 6,24% | |
Taakstellende bestedingsruimtes voor ambulante jeugdhulp en ambulante WMO-begeleiding. Er is een risico dat de effecten niet volledig in 2025 worden gerealiseerd. | € 1.650.000 | 75% | 5,80% | |
Digitale problemen kunnen ook echte gevolgen hebben. Dit kan gebeuren door dingen zoals: Aanvallen met gijzelingssoftware: Waarbij je computerbestanden worden vergrendeld en je moet betalen om ze weer te krijgen. Ongeoorloofde toegang tot gegevens: Zoals wanneer iemand inloggegevens steelt om bij je informatie te komen. Deze problemen kunnen ontstaan door: Kwetsbare software: Als software niet goed wordt onderhouden of updates te laat worden geïnstalleerd. Vertraging bij updates: Als updates niet op tijd beschikbaar zijn. Ook speelt gedrag een rol. Onvoldoende training of het niet volgen van beveiligingsregels kan risico's vergroten. Daarom is het belangrijk om goed getraind te blijven en beveiligingsregels te volgen om deze risico's te beperken. | € 4.000.000 | 30% | 5,75% | |
Gemeentefonds. De ruimte onder het plafond van het Btw-compensatiefonds valt lager uit dan wij geraamd hebben. | € 3.270.000 | 50% | 5,08% | |
"MGR Rijk van Nijmegen. In de begroting 2026-2029 van de MGR worden diverse risico's benoemd op het gebied van beleid en uitvoering. Omdat de MGR geen weerstandsvermogen aanhoudt, dienen de risico's opgenomen te worden in de begroting en jaarrekening van de deelnemende gemeenten. Het totale bedrag aan risico's van de MGR genoemd in de begroting bedraagt € 4.355.000. Het aandeel van de gemeente Nijmegen hierin bedraagt € 2.435.000. De verdeling van het risicobedrag over de deelnemende gemeenten gebeurt op basis van de verdeelsleutel ""inwoneraantal""." | € 2.435.000 | 30% | 4,86% | |
De openstelling van de Wet langdurige zorg (wlz) per 1 januari 2021 heeft geleid tot een grotere feitelijke uitstroom van de WMO naar de Wlz dan verwacht. Hierdoor strookt de financiele uitname die hieraan was gekoppeld niet meer met de werkelijke uitgaven van VWS. In het bestuurlijk overleg met VWS en de betrokken stakeholders is gesproken over een noodzaak tot het inzetten van financiele maatregelen tenzij er inspanningen worden geleverd om de instroom naar de Wlz af te laten nemen. Om het "gat" tussen de daadwerkelijke uitgaven aan Bescherm Wonen en het macrobudget te dichten kan VWS overgaan tot een tariefswijziging wat de intergratie-uitkering Bescherm Wonen zal verlagen. | € 10.000.000 | 10% | 4,67% | |
Voor 2025 zijn er een aantal nieuwe aanbestedingen: Jeugdhulp met verblijf, essentiële functies en Jeugdhulp ambulant. Bij een nieuwe aanbesteding laat gemeente Nijmegen een onafhankelijk kostprijs onderzoek uitvoeren. | € 1.625.000 | 50% | 3,82% | |
Een crimineel kan toegang krijgen tot een gebouw, bijvoorbeeld door inbraak of door zich overdag met een overtuigend verhaal binnen te werken, en vervolgens iets in een computer plaatsen of zijn/haar eigen laptop op ons netwerk aansluiten. Zelfs in een crisis kunnen we afgeleid zijn, wat kansen biedt voor cybercriminelen om binnen te dringen. Fysieke gebeurtenissen zoals inbraak, aanslag, overstroming en brand maar ook stroomuitval. Deze vormen een risico voor databeveiliging omdat in dergelijke situaties er meer gelegenheid is voor onbevoegde toegang tot fysieke data maar ook de fysieke componenten van de digitale wereld (computers, kabels etc). | € 5.000.000 | 10% | 2,55% | |
Wmo Hulpmiddelen. Hogere tarieven voor hulpmiddelen a.g.v. aanbesteding. Nieuw contract per 1 juni 2026. | € 600.000 | 50% | 2,35% |
Gemeentefonds
Een belangrijke inkomstenpost voor de gemeente is de gemeentefondsuitkering vanuit het rijk. Deze uitkering is gebaseerd op een aantal parameters, zoals bijvoorbeeld de inwoneraantallen en oppervlakte van gemeenten, maar ook op de rijksuitgaven en de ruimte onder het BCF (btw-compensatiefonds).
Ieder jaar blijkt dat de definitieve vaststelling van de gemeentefondsuitkering afwijkt van de verwachting. Deze afwijking kan zowel positief als negatief zijn. Bij ieder Planning en Control (P&C) document herijken we het bedrag van de uitkering en passen we de begroting aan.
Neutraliseren aanvullende taakstellingen jeugd
Het rijk heeft in de afgelopen meicirculaire een verzwaring opgenomen van de taakstelling op de jeugdzorg. De verzwaring vanuit de maatregelen 'eigen bijdrage jeugdzorg' en 'sturen op trajectduur jeugd' wordt in de begroting geneutraliseerd door het opnemen van deze stelpost. De reden is dat als eerste het rijk aan zet is om deze maatregel verder uit te werken.
Ruimte onder het BCF-plafond
Het BCF en het gemeentefonds zijn communicerende vaten. Dat wil zeggen dat het bedrag dat in het BCF overblijft nadat alle aanspraken zijn verrekend, wordt toegevoegd aan het gemeentefonds. Tot 2019 werd dit bedrag opgenomen in de meicirculaire en toegevoegd aan de begrote uitkering gemeentefonds van het rijk. Vanaf 2019 wordt dit bedrag niet meer geraamd, maar alleen nog uitgekeerd op realisatiebasis. In de begroting hebben wij een raming opgenomen voor de ruimte onder het BCF plafond geraamd overeenkomstig het standpunt van de provincie, het ministerie van Binnenlandse zaken en de Vereniging Nederlandse Gemeenten. Het risico bestaat dat die ruimte niet geheel tot uitkering komt, evenals dat wij een risico lopen op afwijkingen tussen realiteit en aannames van de overige parameters.
Vennootschapsbelasting (landelijk verschil van mening tussen de Belastingdienst en de gemeenten)
Met ingang van 2016 zijn gemeenten vennootschapsbelastingplichtig. Wij hebben onderzoek gedaan naar de verplichtingen die hiermee samenhangen. Op de eerste plaats moesten we beoordelen of de gemeente door de 'ondernemerspoort' komt. Daarvoor is bepalend of gemeentelijke activiteiten mogelijkerwijs winst met zich meebrengen. De conclusie is dat de parkeervoorzieningen, de vastgoedtak en de grondexploitaties niet winstgevend zijn. Over reclameactiviteiten heeft de Belastingdienst het standpunt dat daarmee een onderneming wordt gedreven. De gemeente Nijmegen, en ook andere gemeenten, delen dit standpunt niet. Op 30 augustus 2022 kwam de rechtbank Gelderland tot het oordeel dat het door gemeente Nijmegen ingestelde beroep gegrond is. Op 14 december 2022 hebben we bericht gekregen van de rechtbank dat de belastingdienst in hoger beroep gaat tegen deze uitspraak. Op 20 juni 2024 is het hoger beroep behandeld, en zijn we wederom in het gelijk gesteld.
De belastingdienst is in cassatie gegaan bij de Hoge Raad, in de loop van 2025 zal de behandeling plaatsvinden.